حیات وحش

یوزپلنگ  

 یوزپلنگ بخاطر سرعتش بسیار مشهور است یوزپلنگ سریعترین حیوان روی زمین است وسرعتش  به 70 مایل بر ساعت می رسد وقادر است این سرعت را  فقط برای دوره ای کوتاه داشته باشد. در ادامه مطلب.... 

یوزپلنگ  

 یوزپلنگ بخاطر سرعتش بسیار مشهور است یوزپلنگ سریعترین حیوان روی زمین است وسرعتش  به 70 مایل بر ساعت می رسد وقادر است این سرعت را  فقط برای دوره ای کوتاه داشته باشد. برای داشتن چنین سرعتی یعنی حرکت با این چنین سرعتی ،یوزپلنگ هیکلی بلند و باریک وسری کوچک وپاهای بلند که این اجازه را می دهد که در هنگام دویدن 24 پا را دریک گام واحد پیماید. وزنش بین90 تا 140 پوند است حدود360 اینچ بلندی دارد و72 اینچ دارزا دارد نه تنها شکل بدنی یوزپلنگ بلکه سایر ویژگی ها ی خاص آن برای سرعت طراحی شده است .

یرای نمونه ستون فقرات یوزپلنگ به اندازه ی کافی انعطاف پذیر است به طوری که در هنگام دویدن مانند فنر عمل می کنند وهمچنین گربه سانی است که بدون پنجه های جمع شده است که باعث می شود پنجه هایش همیشه در معرض باشد ودر هنگام دویدن مانند میخ ته کفش های ورزشی عمل می کند .

دم نیز به گونه ای طراحی شده ا ست که به حفظ تعادل در سرعت بالا وچرخش سریع کمک می کند .

سایر ویژگی های یوز پلنگ وحشی شامل پوست قهو ای کوچک با نقطه های سیاه دایره ای به شکل اشک در پیرامون چشمانش .

در حقیقت ، یوزپلنگ( cheetah) کلمه هندوی chita است که به معنی خال می باشد .

غذا

یوزپلنگ ازآهو ، بز کوهی ،گوساله ،خرگوش ،پرنده های شکاری وگراز زگیل دار تغذیه می کند. آنها با احتیاط شکارشان را تا فاصله 30 تا 90 پایی دنبال می کنند وسپس شکار را در 20 ثانیه می گیرند یوز پلنگ با موفقیت طعمه اش را می گیرد .

محل سکونت

یوز پلنگ ها علفزارهارا که فضای زیادی برای شکار طعمه هایش دارند را ترجیح می دهند آنها در بیشتر فضاهای باز در افریقا ، در علفزار های هند ، جنوب روسیه ، ایران وپاکستان دیده می شوند

امروزه بیشتر یوزپلنگ ها اساسا" در شرق وجنوب افریقا دیده می شوند. در حقیقت ، بیشتر آنها در مزارع تجاری رشد می یابند.

درندگان

در بین گربه سان های بزرگ یوزپلنگ کمترین قدرت را دارد در نتیجه بچه یوزپلنگ توسط سایر درندگان بزرگتر کشته می شود مثل شیر و کفتار ، بیش از 80% بچه یوزپلنگ ها توسط شیر کشته می شوند یوز پلنگ آن را با زادو ولد زیاد جبران می کند عمر بچه یوزپلنگ که جان سالم به در می برد به 12 سال می رسد .

ساختار اجتماعی

یوزپلنگ ماده معمولا تنها زندگی می کند و قلمروی برای خود ندارد اما یوزپلنگ نر 2 یا 4 نفره هستند این کار به آنها کمک می کند که از قلمرو خود وجفت خود در برابر شکار دفاع می کند

نبرد بین درندگان می تواند درنتیجه کشمکش بر سر قلمرو صورت گیرد به یوز پلنگ ها با مادرشان می توانند که به مدت 18 ماه باشند. سپس یوزپنگ مادر بچه هایش را پس از شش ماه زندگی با هم آن ها را ترک می  کند. نرها که از یک خانوده هستند برای همیشه با هم می مانند .

زاد و ولد

برخلاف سایر گربه سان ها ، تولید مثل یوزپلنگ در طول سال و بدون داشتن یک فصل خاص زاد و ولد است . پس از یک دوره 90 تا 95 روزه حاملگی بین 1 تا 8 بچه متولد خواهد شد که میانگین آن 4 یا 5  بچه می باشد. وزن توله تازه متولد یافته نیم پوند می باشد که دندان ندارد و چشمانش بسته است ، آنها همچنین یک یال آبی خاکستری رنگی بر روی پشتشان دارند که به استتار آنها کمک می کند یوزپلنگ نر در پرورش بچه ها دخالت و شرکتی ندارند و مادر به تنهایی پرورش آنها را بر عهده دارد .

احساسات

یوزپلنگ مانند شیر و ببر غرش نمی کند و در عوض در هنگام ترس یا عصبانیت خش خش و جیک جیک می کنند وقتی احساس خطر می کنند ناله سر می دهند و هنگامی که خوشحال هستند خرخر می کنند آنها غرش نمی کنند. گربه سان ها حس بویایی خوبی از طریق بوییدن تنه درخت، بوته زارها ، موریانه ها ، تپه ها دارند .

در یک نگاه

سلطانی : انیمالیا                           خانواده : گربه سان ها                          بلندی : 36 اینچ

نژاد : چارداتا                                نوع : ایسنونیکس                                طول : 72 اینچ

رده : پستانداران                            گونه : جابوتوس                                 وزن :  100

دوره حاملگی : 91 تا 95 روز           تعداد زاد و ولد : 2تا 5                          طول عمر : 15 تا 20 سال

بالاترین سرعت : 71 مایل در ساعت

حوزه و محل سکونت

حوزه و محدوده یوزپلنگ در زمین های هموار صحرای افریقا و جنگل های مرکزی آفریقاست تعداد کمی در حدود 200 یوزپلنگ همچنین در منطقه دریای خزر در کشورهای ایران ، ترکیه ، ترکمنستان ،وجود داشته اند

محدوده آن از خاورمیانه تا هند است . اما در این کشورها نسل آن منقرض شده است بزرگترین جمعیت یوزپلنگ ها در نامیبا در حدود 20تا 30هزار تخمین زده شده است.

با این حال آنها آینده مطمئنی ندارند به این دلیل که کشاورزان نامیبیا 10 درصد از آنها را برای کشتار و فروش استفاده می کنند .

وضعیت جسمانی

آنها برای سرعت بالا مناسب  هستند. یوزپلنگ ها نسبت به سایر تیره گربه سان ها شکل متفاوتی دارند . آنها دراز، دارای پاهای باریک، لاغراندام ،سر کوچک و گرد با دم خیلی دراز که یوزپلنگ برای حفظ تعادل در هنگام دویدن استفاده می کنند . یوزپلنگ دارای رنگ پوست زرد مابل به قهوه ای و پایین تنه و صورتی رنگی دارند و لکه های سیاه در سرتاسر بدن دارند و یک خط ضخیم راه راه که از گوشه چشمش تا دهانش کشیده شده است .

دندان های یوزپلنگ مانند سگ است و پنجه های یوزپلنگ کاملا واکنش نشان نمی دهند و پاهایشان نسبت به اندازه بدنشان عریض تر است کف پاهایشان با فلس یا پولک پوشانده شده است که باعث می شود زمین را در هنکام دویدن محکم بگیرد همه این ویژگی ها به یوزپلنگ کمک می کند که سریع ترین حیوان زمینی بر روی سیاره زمین باشد .

متاسفانه ، اگر چه بدن یوزپلنگ برای سرعت طراحی شده است .اما بدنش تحمل زیادی ندارد. او یک دونده پر سرعت است . یوزپلنگ ها می توانند سرعت خود ( 70 مایل بر سرعت ) را فقط در 40 یارد حفظ کنند پیش از اینکه گرمای بالای بدنش و هاهیچه هایش خسته شود و شروع به تولید اسید لاکتیک می کند. در حقیقت، دمای بدن یوزپلنگ به 105 درجه فارنهایت می رسد که این یک دمای کشنده است . جهت کمک به دریافت هوای کافی  به شش  بزرگشان در هنگام دویدن ، راه بینی یوزپلنگ فراخ و کوتاه است . قلب، کبد، نای و غدد فوق کلیوی بزرگتر هستند که به گردش اکسیژن در خون و ماهیچه ها  کمک می کنند.

یوزپلنگ در دویدن دارای نظم خاصی است. ستون فقرات کاملا انعطاف پذیری دارد که باعث می شود که هر گامش به 20 پادر هر جست و خیز بز سر کفل و قوزک پا کمر و مفاصل شانه همچنین بسیار انعطاف پذیر ند که باعث می شود یوزپلنگ با حداکثر سرعت و این سو و آن سو برای شکار طعمه برود . و قادر به مانور دادن در نصف ثانیه است . دم دراز و ضخیم به عنوان یک هدایت کننده عمل می کند و به کوبیدن دم ، یوزپلنگ می تواند به سرعت بالا برود.

تشخیص یوزپلنگ با سایر گربه سان های دارای خال افریقایی بسیار آسان است پلنگ گربه وحشی بسیار متفاوت به نظر می رسد . آنها خال دارند و از آنجا که پلنگ گربه وحشی در قسمت پشت باز  و دارای گوشت هستند . یوزپلنگ کوچکتر و لاغر تر است . وپاهایش باندتر و بسیار لاغر تر . ولی پانگ وحشی سنگین تر و پا های کوتاه دارد.

سر و پوزه یوزپلنگ گردتر و کوچکتر از پلنگ وحشی است .

پلنگ وحشی می تواند بالای درخت بپرد و بر روی راه برود . در حالیکه یوزپلنگ فقط می تواند بر روی زمین باشد.

سمت چپ : خال ها و نقطه های یوزپلنگ و سمت چپ : خال های و نقطه های پلنگ

یوزپلنگ سلطان

 برای سال ها ، به طور عجیبی پوست های یوزپلنگ از افریقا می آمد .

در سال 1975 در پارک کروگر در آفریقای جنوبی دو جانور نورشناسی به نام های پائول ولنا بوتریل  یک یوزپلنگ سلطان را مورد مشاهده و عکس برداری قرار دادند. این  یوزپلنگ بزرکتر از یک یوزپلنگ معمولی بود و لکه و خال های عجیبی بر روی بدنش داشت .

در ابتدا ، افراد فکر می کردند که این حیوان تازه یک جانور دورگر حامل یوزپلنگ و پلنگ است . چندین  یوزپلنگ ساطان گرفته سد و مورد آزمایش ژنیتیک قرار گرفتند اما آزمایش نشان داد که این فرضیه نادرست است . خال های غیر عادی به دلیل ژن جهش یافته بود. یوزپلنگ سلطان نیز همین ویژگی را دارد . و می تواند با یوزپلنگ های معمولی اصلاح نژاد و نوع خوبی از هر دو به دنیا بیاید . یوزپلنگ سلطان می تواند زاد و ولد کند و می تواند بچه هایی از هر دو جنس نرو ماده بزاید و یوزپلنگ ساطان می تواند پس از اصلاح نژاد جفت هایی از یوزپلنگ معمولی را به دنیا بیاورد.

یوزپلنگ سلطان . در دسته هایی از جمعیت ظاهر می شود و در آفریقا گسترش می یابد.در سال 1981 در مرکز یوزپلنگ دی ولت در آفریقایی جنوبی یک یوزپلنگ سلطان متولد شد . این نخستین یوزپلنگ سلطانی بود که در اسارت متولد شده بود . و بدنی مشابه با ساختمان بدنی یوزپلنگ معمولی داشت . اما خال هایش بزرگتر و آکنه مانند بود . این جهش تازه باعث امیدواری زیست شناسان شد و بر این باور شدند که چنین جهشی می تواند بدنی مفهوم باشد که یوزپلنگ شروع به بدست آوردن دوباره تنوع ژنیتکی کرده است .

تغذیه و رفتار شکار

یوزپلنگ خوردن حیوانات سم دار را ترجیح می دهد مثل آهوی تامپسون  بزگوهی و در برخی موارد و خرگوش.

یوزپلنگ تمام طعمه هایی را  که می گیرد می خورد و هرگز به طعمه های کشته شده است بر نمی گردد . او در طول روز به شکار  می پردازد و با سایر درندگان در طول شب ارتباط ندارد مانند شیر و کفتار . که بچه هایشان را می کشند و آنها را می خورند و حتی مادر را می کشند اگر بتوانند آن را بگیرند . یوزپلنگ تنها شکارچی منزوی موفق است . موفقیت در شکار 70% از طعمه هایش.  این به آن دلیل است که یوز پلنگ حیوانی منحصر به فرد است. دیگر شکارچی که از یوز پلنگ موفق تر است سگ وحشی آفریقایی است که 80%  طعمه هایش را شکار می کند.

یوز پلنگ با قدرت بیناییش شکار می کند. برخی اوقات در بالای لانه موریانه می استد تا اطراف خود را بررسی کند.هر گاه طعمه دلخواهش را ببیند بدون سرو صدا راه می افتد تا اینکه به فاصله 50 تا 100 یاردی طعمه برسد. سپس آماده عمل می شود. و در دشت هموار و صاف به تعقیب طعمه می پردازد. در میان گربه سان ها ،یوز پلنگ برای گردش و جست و خیز انعطاف پذیر است .دم بلندش را برای تعادل در هنگام تعقیب طعمه بکار می برد. و مفاصل ران کاملآ انعطاف پذیرش به ا امکان حرکت تند وتیز را می دهد. وقتی به طعمه می رسد ، یوز پلنگ پنجه اش را برای گرفتن پا زیر طعمه استفاده می کند. سپس با گرفتن گلوی طعمه آن را خفه می کند. در طی شکار دمای بدنشان به 105 درجه فارنهایت می رسد که می تواند کشنده باشد. آن ها می توانند سریع بدوند اما تحمل و استقامت زیادی ندارند. .متاسفانه، پس از همه تلاش ها یوز پلنگ خسته و دارای دمای بالا قادر به خوردن نیست. به این دلیل که سایر درندگان به آسانی می توانند شکار را از یوز پلنگ خسته دور کنند. بر خلاف سایر گوشتخواران غذای مانده و غذای دیگران را نمی خورد و باید گوشت تازه شکار شده بخورد.

تولید مثل و چرخه زندگی

یوزپلنگ ماده در 2 یا سه سالگی  و نر آن در 3 سالگی به بلوغ می رسند. جفت گیری هر سال صورت می پذیرد. اما در  فصل های پرباران ( نوامبر تا می ) به اوج خود می رسد.

مانند بیشتر گربه سان هاا ، یوز پلنگ تولید اسپرم را پس از تحریک انجام می دهد. به این معنا که آنها پیش از جفت گیری نمی توانند اوول تولید کنند.بنا براین برای انجام لقاح ، یوزپلنگ ماده در حالیکه پشت خود را بالا آورده است می خوابد به این حالت انحنای زیاد ستون فقرات به سمت جلو می نامند. آلت تناسلی یوز پلنگ نر مانند سایر گوشتخواران دارای دارای استخوانی است که باکیلوم نامیده می شود. که جهت تحریک دیواره آلت تناسلی یوزپلنگ ماده به کار می رود. علاوه بر این بر روی آلت تناسلی نر برآمدگی هایی است که تنها در خانواده گربه سان ها دیده می شود. باور بر این است که برآمدگی ها جهت تحریک به تولید اوول است. عمل جنسی یک یا دو دقیقه طول می کشد. آن ها ممکن است چندین بار در روز جفت گیری کنند. و 14 روز این کار توسط یوز پلنگ ماده پذیرفته می شود. پس از یک دوره 90 تا 98 روزه حاملگی ، یوزپلنگ ماده 1 تا 3 توله را در در زیر یک لانه  که از علف های ضخیم ساخته شده است به دنیا می آورد. . وزن توله های تازه به دنیا آمده 250 تا 300 گرم است. و به مدت 8 هفته همان جا می ماند. در طول این مدت ، یوز پلنگ ماده به طور مداوم بچه هایش را جابجا می کند تا از شناسایی توسط سایر درندگان مصون بماند. اولین دندان ها در 3 تا 6 هفتگی بیرون می آید. و در 8 ماهگی دندان عقل جایگزین آن می شود. تا سه ماهگی پوست بدنشان دارای کرک هی خاکستری رنگ بلند است. که آرام آرام کرک ها می ریزد. و صاف می شود و پوست به صورت خال و لک می شود. این رنگ پذیری غیر عادی، به نظر می رسد جهت استتار توله ها باشد. این توله ها تا 4 ماهگی از مادر شیر می نوشند. و با مادرشان تا یک و نیم سالگی می مانند. در طول این دوره آن ها شیوه شکار کردن را می آموزند. نرخ مرگ و میر تا پیش از دو ماهگی 71% می باشد و از دو ماهگی تا 1 سالگی 95% می باشد. مرگ میر بالای نوزادان ناشی از قحطی- بیماری و شکار توسط شیر میمون و کفتار است. آنان که نجات می یابند 1 تا 2/1 سال طول می کشد تا بالغ می شوند.و در این مدت آن ها با مادرشان می مانند تا نحوه شکار کردن را بیاموزند. یوزپلنگ مادر زاد و ولد نمی کند مگر اینکه بچه هایش او را تنها بگذارند یا بمیرند . یوزپلنگ میتواند به مدت 15 سال در جنگل زندگی کند.

رفتار اجتماعی

یوزپلنگ ها به طور کلی گوشه گیر و در طول روز به فعالیت می پردازد . ولی تقریبآ نسبت به سایر گربه سان ها به جز شیر اجتماعی ترند.

آن ها در طول روز فعال ترند تا از درگیری و نزاع با شیر و کفتار  که شبانه به دنبال طعمه می گردند خوداری کنند. این دو در کنار انسان ها دشمنان اصلی یوز پلنگ هستند.

یوز پلنگ ماده تنها زندگی می کند و نر ها در دسته های 2 تا 5 تایی زندگی می کنند. سه تایی معمول و رایج تر است. در مناطق سرقی و جنوبی آفریقا که درندگان زیادی  دیده می شوند .یوزپلنگ در گروه های 14 تا 19 نفری دیده می شوند. نرها و ماده ها فقط جهت زاد و ولد با هم هستند. پس از حاملگی نر ، ماده را ترک می کند و دوباره به گروه خود ملحق می شود. ر این دسته ها ، نر ها با هم زندگی و شکار می کنند و از هم دیگر در مقابل شیر و کفتار حفاظت می کنند. و برای هم غذا فراهم می کنند چرا که شکار به صورت گروهی آسان تر می باشد گروه های یوز پلنگ همچنین در ایجاد و حفظ قلمرو درصد موفقیت بیشتری دارند. آن ها جفت خود را می یابند. برخی اوقات این گروه شامل نر و ماده می باشند. آن ها نیز موفق ترند و نسبت به یوزپلنگ هی تنها موفق ترند. همه یوز پلنگ ها چه آنان که به طور جمعی هستند و چه به صورت انفرادی به طور منظم محدوده خود را با ادرار نشانه گذاری می کنند.

یوز پلنگ ها برای بر قراری ارتباط با هم از صدا های گوناگونی استفاده می کنند. آن ها میو میو نمی کنند . اما جیک جیک می کنند و سرو صدا می کنند. یوز پلنگ ماده برای صدا زدن بچه هایش جیک جیک می کند. آن ها همچنین برای نشان دادن رضایت خرخر می کنند و برای نزدیک شدن خرناس می کشند. یوز پلنگ همچنین برای برقراری ارتباط از حرکات دست و بدن مانند سایر تیره گربه ها استفاده می کند.

تهدید ها

نسل یوز پلنگ به دلیل شکار بیش از اندازه برای استفاده از پوستشان به خطر افتاده است. حدود 10000 سال پیش در دوره یخبندان فقط چندین هزار از آن ها باقی ماند . این حیوانات میزان بهبودی پایینی دارند. و قادر به تغییر برای تولید مثل برای ثابت نگه داشتن جمعیت خود نیستند. آن ها که نجات یافته اند و از تیر رس گلوله های شکارچیان گریخته اند مسئول ادامه نسل و جاودانه کردن آن را بر عهده دارند.

امروزه تعداد یوزپلنگ هی آفریقایی به چند صد تا کاهش یافته است. و بیشتر آن ها دارای ژن یکسانی هستند. و این مسئله را می توان با با مقایسه پوستشان متوجه شد. همه حیوانات خال دار (دارای خال –اشکال مختلف یا راه  راه بودن) شیوه های خاص خود را دارند. زیست شناسان همچنین بر این مساله اشاره دارند که پیوند  پوستی بین یوزپلنگ هایی که خویشاوند نیستند نمی تواند صورت گیرد. بنابراین دنیای یوزپلنگ تار و مبهم به نظر می رسد. و هیچ ژن جدید قابل ایجاد و تولید نمی باشد.

میزان اسپرم یوزپلنگ 90%کمتر از ببرو شیر می باشد . و در بهترین حالت 75 % از اسپرم ها غیر عادی هستند ، دم های دو گانه – بی دم یا دو سر یا حتی بدون سر دارند . برنامه های باروری در اسارت ( نه در جنگل به طور طبیعی) موفقیت آمیز نبوده است. و یوزپلنگ آمادگی زاد و ولد در اسارت را نخواهد داشت و متاسفانه زاد و ولد ایجاد شده معمولا به مرگ می انجامد . یوزپلنگ ها توسط شیر نیز مورد تهدید قرار دارند. شیرهای که اگر بتوانند یوزپلنگ بالغ را بگیرند آنها را می کشند. همچنین اگر بچه  یوزپلنگ مخفی شده را در زیر علفزار ها ببینیند می کشند. شیر و کفتار قاتل یوزپلنگ هستند و از آنجا که یوزپلنگ کوچکتر وضعیف تر است و نمی تواند آسیب های بدنی را جبران کند.

زیر مجموعه ها ( گونه ها)

هفت زیر گونه از یوزپلنگ وجود دارد که 5 تای آن در آفریقا و دو تای آن در آسیا وجود دارد .

5 زیر گونه موجود در افریقا عبارتند از :

Acinonyx jubutus  : جنوب آفریقا – 500 قلاده

Acinonyx raineya  : کنیا – در مجموع با سه زیر گونه دیگر کمتر از 300 قلاده

Acinonyx jubutus - nyoronyorenis: تانزانیا - زئیر

Acinonyx jubutus – soemneringil: نیجریه تا سومالی

Acinonyx jubutus heki    : الجزایر

دو زیر گونه در آسیا عبارتند از :

Acinonyx   jubutus raddei  : مناطق دریاچه خزر – به شدت کمیاب – گمان /ان می رود که منقرض شده باشند .

Acinonyx    jubutus venaticus: مناطق هندو خاورمیانه – به شدت کمیاب کمتر از 200 قلاده در حیات وحش.

طبقه بندی

کلمه Acincnyx از واژه یونانی به نام acin به معنای خاور  تیغ است و onyx به معنای پنجه می باشد. شاید به مفهوم پنجه های بی حرکت مانند تیغ و خار باشد gubatus از کلمه لاتین یال گرفته شده باشد که احتمالا یال و موی بچه یوزپلنگ را توصیف می مند.

منابع چابی ( کتابی )

گربه های وحشی جهان – انگلستان – بلندفورد- 1998

گربه های بزرگ – سلطان قدرت – انتشارت دانشگاه کالیفرینا 1991

گوشتخواران دونده جهان – انتشارات دانشگاه جان هاپکینز – پالتیمور – 2005

منابع اینترنتی

سایت حیوانات گوناگونAcincnyn yubayus        :  

گربه  بزرگ آن لاین : یوزپلنگ

حقایق نجات گربه ها : یوزپلنگ حامیان حیات وحش : حقایق یوزپلنگ

گروه متهمان گربه : یوزپلنگ

لیست قرمز از گونه های در معرض خطر: Acincnyn yubayus  

لیست قرمز از گونه های در معرض خطر: Acincnyn yubayus hecki      

لیست قرمز از گونه های در معرض خطر: Acincnyn yubutushecki